O Comité Cidadán de Emerxencia

A historia destas asociacións é interesante. A Asociación Fuco Buxán nace en 1999 ao redor da revista Razón Socialista que se inicia en 1995 como un proxecto da esquerda socialista. As persoas concretas que participan tanto nun como noutro proxecto son na súa maioría membros do partido socialista, unha minoría proveniente do PC e do sindicato COO fundamentalmente. Os líderes da asociación proveñen do sindicalismo dos estaleiros e nalgúns casos (Rafael Pillado, Carmelo Teixeiro) foron líderes sindicais moi activos e recoñecidos nos anos 1960 e 1970 non só a nivel local senón tamén nacional, sufrindo penas de cárcere e represión durante o franquismo e a transición. Son individuos localmente recoñecidos e valorados ata polos seus antagonistas políticos. Algúns (Carmelo Teixeiro, Rafael Pillado) foron prexubilados nunha das reconversións de asteleiros (Bazán). O resto de membros da directiva tende a compartir e en todo caso respecta as propostas e estratexias destes líderes carismáticos. Estes individuos caracterízanse por 1) unha capacidade de análise da realidade moi desenvolvida, 2) unha capacidade de delimitar obxectivos de acción claros, 3) unha capa cidadde de deseñar unha estratexia e levar a cabo tácticas flexibles, 4)perseveranza e resistencia ao desalento.

No que respecta á súa capacidade de análise destaca a utilización dunha perspectiva histórica e a articulación estruturada de diferentes niveis de acción (locais, nacionais e de ámbito internacional) e onde os ámbitos laborais, sociais e políticos abórdanse conxuntamente - herdanza das primeiras reivindicaciones dos sindicatos de clase no franquismo. En canto á delimitación de obxectivos, a partir do ano 2001 a prioridade da asociación vai ser a recolocación da planta de gas, pero se vai a manter unha liña importante de investigación da historia local e da memoria histórica da esquerda local (homenaxes a sindicalistas históricos, investigacións sobre a transición). En canto ás tácticas, van utilizar tanto o recurso á vía xudicial (contenciosos a nivel local, nacional e europeo) e política (demandas de audiencias con responsables políticos dos gobernos, dos partidos) como as mobilizacións sociais (manifestacións, marchas); tanto o recurso aos medios de comunicación (públicos - televisión, radio, prensa - ou privados - correo electrónico) como á escenificación, teatralización (performances, etc.) e contextualización lúdica das súas manifestacións (actuación de cantantes, actores, etc.). Pero o máis sorprendente deste grupo de activistas de Fuco Buxán é a súa resistencia ao desalento e a súa perseveranza respecto ao obxectivo inicial. Respecto das tácticas son adaptables e flexibles, respecto da estratexia son inflexibles. En todo caso non confunden estratexia e táctica - cousa que reprochan ás veces a algúns dos seus socios do CE. A súa flexibilidade táctica nace da idea de crear unha canle explícitamente non-ideolóxico (I.e. no sentido de ideoloxía de "partido" e/ou de "esquerdas") ao que poidan sumarse persoas e asociacións de procedencia política e social moi diversa. Na fundación do CCE isto vaise a lograr maxistralmente integrando a un general do Exército (José Gabeiras Montero, que fora Xefe do Estado Maior do Exército) como presidente do CCE. Esta incorporación debida á iniciativa de determinados membros de Fuco Buxán (Pillado, Carballeira, Teixeiro) non foi ben recibida por algúns membros da asociación que recordaban o pasado franquista e represor do xeneral. Con todo xustificouse a súa participación subliñando o seu apoio á democracia durante o golpe do 23F de 1981 e as súas declaracións contrarias á localización da planta de gas no interior da ría de Ferrol, baseándose en criterios tanto militares (proximidade ao Arsenal Militar, perigo de ataque terrorista) como de conservación do patrimonio histórico (restos arqueolóxicos de Caldoval, Santa Lucía e Meá). En realidade a incorporación do Gal. Gabeiras era dunha eficacia simbólica indubidable posto que desvinculaba ao movemento CCE da esquerda socialista que representaba Fuco Buxán e do pasado de loita de clases dos seus líderes sindicalistas, e salvaba ao tempo a tradicional escisión ferrolá entre os traballadores de estaleiros e a Armada. Era un sinal inequívoco de que o obxectivo non dependía dunha visión ideolóxica. O CCE puxo ao Gal. Gabeiras como o seu mascarón de proa (presidente de honra) e cando este faleceu en 2005 nomeouno Presidente "in aeterum" (Teixeiro et ao., 2007: 57-62, e comunicacións persoais de R. Pillado, M.Cuadrado).

En resumo, percíbese unha experiencia e unha aprendizaxe de formas de loita propias do contexto sindical do franquismo, e a transición a novas modalidades de enfrontamento nun movimento social integrador que expón con todo cuestións económicas e políticas cruciais - referentes ao mercado de trabaillo, ás infraestruturas rexionais, ás políticas enerxéticas estatais, ás políticas de liberalización do mercado gasístico e enerxético, ás colusiones entre empresas privadas e gobernos, entre intereses económicos e medios de comunicación, etc. Este é o corazón do Comité Cidadán de Emerxencia.

En canto á Asociación de Vecinos O Cruceiro de Meá (Mugardos), a súa fundación está directamente asociada coa planta de gas. Desde o inicio, esta asociación está presidida por unha muller e a súa vicepresidenta é outra muller, amiga e veciña da primeira. Segundo conta a Presidenta, esta asociación formouse fai 6 anos directamente como consecuencia das primeiras intervencións da empresa no terreo onde se ía a situar a Planta. Por mor dos primeiros desmontes con dinamita, que a dicir desta informante fixéronse sen previr aos veciños, as casas tremeron, algunhas empezaron a ceder, fixéronse gretas importantes e a xente tivo medo pola seguridade das súas vivendas. A este primeiro "medo" engadiuse a perda de valor dunhas vivendas, moitas delas construídas recentemente, que representaban os aforros dunha vida para moitas familias de traballadores. Hai que ter en conta que moitas destas casas atópanse a menos de 400 m dos depósitos (actualmente xa construídos) da Planta. Esta muller explica a súa mobilización e a súa toma de responsabilidade en base a un elemento da súa biografía persoal: a súa familia sempre foi de esquerdas e o seu irmán foi un líder sindical da empresa Bazán. Este irmán era un referente. Isto deulle a ela unha visión colectiva dos problemas, di. Os veciños afectados víano como un problema persoal e individual, ela como un tema de todos e empezouse a mover.[9] Empezan a mobilizarse para evitar os desmontes con dinamita, hai un enfrontamento entre "20" veciños e "40" antidisturbios cuxa desproporción na represión marca un punto de inflexión na acción política. "Ata entón non nos metemos coa empresa", pero a partir dese momento piden "falar" coa dirección da empresa e co alcalde do municipio de Mugardos. A asociación veciñal nace porque o director da empresa esixe como interlocutor a un "representante legal" da veciñanza. Isto precipita a formalización do movemento veciñal nunha asociación da cal ela é nomeada presidenta.[10] Durante os seis anos de existencia desta asociación toda a enerxía humana estivo dedicada ao tema da Planta de Gas. Tal como o presenta a informante, a asociación e as súas repre- sentantes enfrontáronse á corrupción de represéntates de entes públicos (Concello, Xunta de Galicia) e partidos políticos, ao caciquismo do propietario da empresa (Tojeiro), ao rexeitamento doutras asociacións locais e no ámbito cotián ao baleiro dunha gran parte da veciñamza. Asóciaascións veciñais dos municipios próximos e a Federación de Asociacións Veciñais son o seu apoio principal e co seu empuxe e o doutros movementos cívicos forman o Comité Cidadán de Emerxencia. Deste xeito, por unha banda, entran nun proceso de xuridicalización do enfrontamento á vez que se constituen en interlocutores formais fronte á administración e ás demais partes en conflito. Doutra banda, promoven un intento de mobilizar ("concienciar") a un maior número de cidadáns ao redor da cuestión do impacto medioambiental da regasificadora e do perigo da súa localización en caso de emerxencia. Esta AVV, e en particular a súa Presidenta e Vicepresidenta, representan aos cidadáns máis directamente afectados e constitúen outro elemento de eficacia simbólica indiscutible. Ocupan unha posición fundamental no CCE xa que un gran número de recursos e contenciosos son presentados por esta asociación. Doutra banda, como vítimas económicas (perda de valor das súas vivendas) e sociais (risco e perigo) directas constitúen a imaxe máis inmediata dos agraviados que claman xustiza ante as institucións e isto ten un valor mediático indiscutible.[11]

Un último colectivo fundamental para o desenvolvemento do CCE é o dos mariscadores e en particular os da confraría de Ferrol, co seu Patrón Maior (Bernardo Bastida) á cabeza. Desde un primeiro momento, a preocupación fundamental dos mariscadores (un colectivo dunhas 700 persoas) é o mantemento e rexeneración da riqueza marisqueira, o recurso que explotan e que constitúe a súa principal fonte de ingresos. Os mariscado res viron como o Plan de saneamento integral da ría pospúñase e como a calidade das augas empeoraba, o que supuña que o valor das súas presas decrecía, non só pola diminución dos bancos, senón pola recualificación de moitas zonas de maris- queo (segundo a normativa europea) como zona "C" non aptas para o consumo. Esta preocupación económica e laboral é a que explica as alegacións contrarias ao Porto Exterior das cofradías de Barallobre e Ferrol, xa que a construción destruiría unha zona rica en marisco e dificultaría a renovación das augas do interior da ría. Con todo, a pesar de estar inicialmente contra o Porto Exterior e o emprazamento de industrias contaminantes nesa localización, a confraría de mariscadores participa desde un principio no CCE. O emprazamento no interior da ría é igualmente prexudicial, se non máis, na medida en que a renovación das augas debido ás características propias da ría é difícil. Ademais, as entradas e saídas de gaseros polo Canle de entrada imposibilitarán o faenar nesas circunstancias, ao que se engade o perigo e risco xeral de accidente para os habitantes da ría.

Os mariscadores son un colectivo tradicionalmente marxinado, pero tamén son un colectivo extremadamente combativo. As accións máis impactantes desde o punto de vista mediático foron as interceptaciones dos buques gaseros por parte das lanchas mariscadoras a partir da entrada en probas da planta a principios de maio 2007. O encarceramento do Patrón Maior, Bernardo Bastida, como consecuencia da primeira acción deste tipo, convocou unha importante mobilización ao seu favor que incluíu manifestacións, marchas e comunicados de protesta. O personaxe do Patrón Maior é moi controvertido: mentres as voces amigas subliñan o seu labor social na reinserción de parados, marxinados e drogodependentes a través do traballo marisqueiro, o cal dotoulle duns seguidores fieis; voces críticas recordan a súa condena por acoso sexual á súa secretaria. Nas últimas actuacións, ademais, desvélanse disensións internas entre Bastida e outro líder dos mariscadores que lle reprocha non contar coa asemblea dos mariscadores para adoptar decisiones sobre a estratexia a seguir.

O tema fundamental reiterado polos mariscadores é que o seu é un problema laboral, sen prexuízo de que tamén, en tanto cidadáns da zona, sómense ás reivindicacións sobre perigo da planta que fai o CCE. Respecto desta cuestión laboral, as súas reivindicacións son 1) a conservación da riqueza marisqueira da ría e a mellora da súa calidade; e 2) compensación económica polas xornadas laborais perdidas debido á entrada de gaseros. A estas engádese, tras a interceptación do primeiro gasero o 7 de maio de 2007 que deu lugar a denuncias interpostas por Reganosa contra os mariscadores, a esixencia de que a empresa retire esas denuncias. Con todo a cuestión da compensación económica é facilmente instrumentalizable polos medios de comunicación e outros axentes sociais contrarios ás accións do CE e sobre todo ás máis violentas dos mariscadores, pois permiten insinuar que estes só buscan o diñeiro ("como cando o do Prestige"), que non teñen un obxectivo social e colectivo máis aló dos seus intereses pecuniarios inmediatos. Os rumores din que están negociando con Reganosa compensaciones económicas e que en canto consigan o diñeiro non terán maior problema coa planta regasificadora. Nas súas últimas intervencións no CCE e ante a Asemblea Cidadán (órgano asembleario de debate sobre a Planta de Gas no que participan un gran número de asociacións cidadás) [12], o Patrón Maior repetiu unha e outra vez que non estaban negociando con Reganosa. Dixo que se dirixiron á Consellería de Industria da Xunta para tratar o tema dos efectos ecolóxicos sobre os bancos de marisco do circuíto aberto de regasificación de Reganosa que implica o arrefriado e clorinización das augas da ría, e esixir o financiamento dun estudo de biólogos independentes para avaliar o impacto medioambiental sobre as fauna e flora mariñas. Dixo tamén que, doutra banda, dirixíronse á Consellería de Pesca para pedir unha compensación polos días non traballados debido á entrada de gaseros [13], pero insistía en que coa empresa Reganosa non había ningunha negociación neste sentido nin a ía a haber. Na Asemblea Cidadán do 10-07-2007, Bastida dixo "Como membros do CCE nós estamos contra a Planta de Gas, pero temos perdas e imos esixilas a Pesca, á Xunta, non a Reganosa. Temos perdas sexa ou non legal [a Planta de Gas] e imos esixilas. Non hai máis negociación. En Pesca tivemos dúas reunións co director xeral. Non houbo ningún contacto con ningunha autoridade do PSOE nin co Alcalde. Reclamamos a Pesca, non a Reganosa, o que perdemos: 84.516,94 euros. [Pero] aínda que o paguen imos seguir igual [a loita contra a Planta de Gas], porque as normas seguen sen cumprilas". E tras anunciar a entrada dun novo gasero para tres días despois engade "Ao marxen do CCE, se non entra a pasta, o barco non entra. (...) O venres a Confraría vai expor pechar o Porto na súa totalidade [non só interceptar ao gasero]". E termina dicindo "Oxalá pase á historia a parte de como un cabrón -que o son- como o que axudou a parar a Planta de Gas". Nesta intervención pódese observar a dificultade de transmitir ao resto dos cidadáns da Asamblea a complexidade da súa posición: por unha banda unha cuestión laboral que concierne exclusivamente ao colectivo de mariscadores, doutra banda unha cuestión ecolóxica que afecta á ría e que concerne particularmente aos mariscadores pero tamén á cidadanía en xeral en tanto a ría é patrimonio de todos e recurso económico dalgúns (xa que logo ven afectando a todos polo incumprimento das normativas sobre impacto ambiental), e para rematar unha cuestión social que concierne a toda a cidadanía e que é o perigo da localización en relación á imposibilidade de cumprir as esixencias normativas para casos de emerxencia, por exemplo, as que esixen a saída dos buques gaseros do porto.

O que expón Bastida -nun momento en que desde o CCE estase debatendo a pertinencia de seguir coas accións de interceptación de gaseros e sobre todo estase cuestionando a independencia de acción dos mariscadores respecto das directrices acordadas polo CCE-, é que hai determinadas acciones cuxa decisión compételles unicamente a eles tomar e que asumen toda a responsabilidade sobre elas. Pero isto ten outra lectura posible, e é que o CCE non debería "apropiarse" a posteriori desas accións (moi mediáticas) se non entende, apoia e comparte as reivindicaciones dos mariscadores. Nesta conxuntura os directivos de Fuco Buxán, alma e coordinación do CCE, intentan xestionar a "independencia" dos mariscadores dentro do CCE, asumindo as súas reivindicacións laborais e empresariais [14] e inserindo as súas loitas actuais nunha tradición política de esquerdas e sindicalista [15]. Rafael Pillado, o carismático líder sindical de Bazán hoxe un dos dirixentes de Fuco Buxán, escribe nunha nota á prensa (Diario de Ferrol, 24-03-2007) titulada "En defensa dos mariscadores" o seguinte: "O meu pai foi Patrón Maior da Confraría de Ferrol. Unha difícil tarefa en tempos da ditadura. Tivo que oporse á privatización das ribeiras e facer fronte a intereses alleos a mariscadores e pescadores. Non lle foi fácil organizar este colectivo e a pesar diso, logrou avances importantes". Para os lectores ferroláns do artigo, que coñecen a historia de Manuel Pillado (membro do Partido Comunista local desde antes da guerra), un personaxe respectado que organizou a Confraría durante o franquismo e loitou pola democracia [16], a reivindicación de Bastida como parte desa liñaxe democrática e político, e como representante lexítimo dunha institución con soleira democrática é moi significativa, pero tamén parece significativo o silencio sobre o seu pasado de vítima da represión franquista tras os acontecementos de marzo de 1972 [17].

Desde o principio defínense os obxectivos do CCE nos siguientes termos: "A tarefa fundamental deste Comité é conseguir que a planta de gas sexa instalada no exterior da ría de Ferrol" [18]. Máis concretamente as denuncias e mobilizacións céntranse en 1) desvelar as irregularidades e incumprimentos da normativa na tramitación de permisos que autorizan a construcción da planta na súa actual localización, 2) demostrar a pelirigosidade para a poboación da actual localización da planta debido á imposibilidade do cumprimento dos requisitos de seguridade para os casos de emerxencia polas características particulares da ría, e 3) demostrar o impacto ecolóxico negativo desa localización para a fauna e flora mariña, e en particular para o recurso económico do marisco.

Nun comunicado da Asemblea Cidadá denúncianse entre outras irregularidades as seguintes autorizacións por parte da administración:

  1. Declaración de Efectos Ambientais de 11-6-2001, da Consellería de Medioambiente, prestándose a ser cómplice para que Reganosa burlase a lexislación de Avaliación de Impacto Ambiental.

  2. Autorización Administrativa Previa (BOE 24-7-2002) e Autorización de Construccion de 13-2-2004, pola Dirección Xeral de Política Enerxética e Minas, aprobadas sen avaliación de impacto ambiental, sen ter acreditada a protección do medio ambiente, sen estudo de alternativas de localización que manteñan distancias suficientes ás poboacións, decidindo unha localización sen ningún informe que acredite o cumprimento da Directiva Europea Seveso II de prevención de riscos de accidentes graves para a poboación próxima, sen asegurar o cumpriamento da norma EN-1532 sobre saída rápida a mar aberto polos seus propios medios, en caso de emerxencia durante a descarga de grandes metaneros.

  3. Concesión marítimo terrestre da Autoridade Portuaria, outorgada sen aplicar a lei de costas, cun informe da Capitanía Marítima onde di que ao ser unha Planta de Gas en terra non afecta á seguridade da navegación. Logo, a Autoridade Portuaria, no ano 2001 informou ao Ministerio de Economía que non era preciso modificar a canle de entrada para os grandes metaneros. Pero agora no 2004 propón un dragado da canle de entrada, logo de ver un informe de empresas holandesas que recomendan ese dragado e tamén na roca cerca do Castelo de San Felipe. Pero aínda que dragasen a canle de entrada sería inviable poder acreditar o cumprimento da EN-1532 para os grandes metaneros.

  4. Recualificación urbanística, aprobada o 31-1-2003 no concello de Mugardos sen ter acreditado o cumprimento lexislativo. Aprobaron a licenza existindo un contencioso contra esa recualificación [19].

A partir destas supostas ilegalidades organízase a loita, recorrendo a unha gran diversidade de medios. Ao longo dos seis anos da súa existencia, o CCE, corporativamente ou por medio de representantes das distintas asociacións que o compón, realizou unha serie de accións e mobilizacións de moi diverso tipo: accións xudiciais, solicitudes ás autoridades competentes, viaxes colectivas para presentar denuncias, conferencias e charlas informativas, publicacións e presentacións de libros, promoción de documentais sobre o tema, utilización de medios electrónicos para informar por parte do CCE, manifestacións, peche dos veciños da AAV O Cruceiro de Meá no concello de Mugardos, accións de enfrontamento directo por parte dos mariscadores na entrada de gaseros, marchas de solidariedade (con Bastida encarcerado ou cos veciños encer- rados no concello de Mugardos), recollidas de firmas, escenificacións teatrais dun posible accidente da Planta de Gas, festas e mobilizacións lúdicas e culturais, información e intervención nos medios de comunicación.

Índice


_________________

[9] O tema do conflito entre o persoal-individual e o colectivo vai ser unha cuestión recurrente nas descualificacións cara aos membros do cce por parte de terceiros e ata doutros membros. Por exemplo, algúns membros do cce reprocharon á vicepresidenta da avv do Cruceiro de Mehá vender a súa casa a moi bo prezo á empresa Reganosa que ten unha política de compra de todas as vivendas situadas nun determinado perímetro ao redor da Planta. O ceder aos seus intereses persoais debilita a loita colectiva, sinalan algúns ex-sindicalistas de Fuco Buxán. Aínda que din entender as súas razóns "persoais" indican que como directivos da aav teñen unha responsabilidade de orde colectiva que debería primar nas súas decisións. Pero o arma dos "intereses personales" vaise a utilizar tamén desde outros ámbitos (i.e. prensa, rumores) para descualificar a actuación doutros colectivos implicados no cce como son os mariscadores, aos que se acusa de querer simplemente que se lles ?pague? unha indemnización, como ocorreu tras o desastre do Prestige no que se di foron ?comprados? pola administración da Xunta do goberno Fraga. Hai unha palabra moi utilizada que describe esta actitude de facer pasar os intereses persoais por diante dos intereses colectivos: "venderse", ?fulano ou mengana vendeuse?, ?eu non me vendo?, son expresións constantes dos informantes.
[10] Comunicación persoal de Luz Mariña Torrente.
[11] É interesante observar que son dúas mulleres as que ocupan esta posición de vítimas. A cuestión do xénero é aquí sen dúbida significativa, subliñando por unha banda a función doméstico-reprodutiva asignada ás mulleres e a imaxe de vulnerabilidade fronte ao entramado empresarial e político, fundamentalmente masculino.
[12] Constitúese en Ferrol o 15-04-2004.
[13] A 10-07-2007 as perdas dos mariscadores ascendían, dixo Bastida, a 84.516,94 euros.
[14] Rafael Pillado nun escrito á prensa sinala que ?a confraría de Ferrol é unha das empresas importantes da comarca?.
[15] Por mor dos feitos de marzo de 1972 en Ferrol onde perderon a vida dúas traballadoures de Bazán e houbo máis de cincuenta feridos nun enfrontamento entre manifestantese policías, Bernardo Bastida, entón traballador de Bazán, figura entre aqueles que foron detidos. Bastida foi encarcerado pola xustiza militar, torturado brutalmente e xulgado en Consello de Guerra, acusado de distribuír uns panfletos do pce e de ccoo que aparecieron no interior dunha fragata en construción (Barreira, Pillado, Torregrosa, 2006: 83-101).
[16] Pillado, Manuel (2002), Desde o mar que perdiches, A Coruña, Edicios do Castro.
[17] Estes acontecementos producíronse por mor da negociación do convenio de Bazán de 1972 (Barreira, Pillado, Torregrosa, 2006: 15-36; Barreira, 2001: 93-99).
[18] "Declaración sobre a planta de gas na ría de Ferrol", 17-07-2001.
[19] "Mentiras Nunca Máis. Manifesto da Asemblea Cidadá" (15-04-2004). Hai que ter en conta que a constitución desta Asemblea Cidadá coa cal o cce dótase dun apoio cidadán máis amplo, ocorre dous meses logo da concesión da Autorización de Construción para a planta na súa actual localización de Punta Promontorio, e coincide coa posta en marcha das obras de construción un mes antes, en marzo de 2004.
_____________________

 

Marcadores:

Copyleft 2010 Colectivo Ártabra 21 - Designer: Douglas Bowman | Dimodifikasi oleh Abdul Munir Original Posting Rounders 3 Column