Conflitos locais, fronteiras institucionais e suxeitos políticos en Ferrol Terra

O movemento social que estudei  -Comité Cidadán de Emerxencia para a Ría de Ferrol (CCE)- constitúese en 2001 co obxectivo explícito de "conseguir que a planta de gas sexa instalada no exterior da ría de Ferrol".[7] Con anterioridade, a partir do ano 1991 e ata o 2001 existiu outro movemento cidadán constituído como "Plataforma de Defensa da Ría" que liderou mobilizacións fundamentalmente contra os recheos industriais (peirao carboeiro, Megasa en Narón, Forestal en Punta Promontorio), a contaminación da ría por verteduras industriais e augas residuais, o atraso do Plan de Saneamento Integral da Ría (aínda pendente).

Con todo, na resolución de 23 de novembro de 2000, da Secretaría Xeral de Medio Ambiente, pola que se formula declaración de impacto ambiental sobre o proxecto "Ampliación do Porto de Ferrol (Porto Exterior)", da Autoridade Portuaria de Ferrol-San Ciprián (CCE 13-12-2000) onde aparecen as alegacións presentadas por diversos grupos e particulares á información pública (Anexo IV) advírtese unha posición ambigua por parte da Plataforma pola Defensa da Ría: "A Plataforma pola Defensa dá Ría, nunha primeira alegación, expón que a alternativa de ampliación do porto no interior da ría require un menor custo de investimento fronte á alternativa exterior, contando ademais con menores problemas en canto aos accesos ferroviarios e por estrada. Nunha segunda alegación sinala a posible destrución dunha zona importante de marisqueo e a redución da renovación de augas da ría. Alega a ausencia ou ocultación de datos no referido a fauna ou flora da zona, correntes e ondada e das actividades a desenvolver no novo porto. Indica que a zona de proxecto está incluída na proposta galega de Rede Natura 2000. Comenta o impacto que suporían, sobre a geomorfología da zona, as excavacións, dragados e recheos, e di que a construción das novas instalacións non asegura o traslado exterior das -descargas de carbón, chatarra ou a estación regasificadora prevista no Concello de Mugardos". Neste sentido, faise eco das alegacións que presentan as diversas empresas do grupo Tojeiro (Forestal do Atlántico, Unemsa, Contrachapados do Eume, Galega de Contrachapados, Imegasa, Galparkét e Intasa) así como Reganosa, respecto de investimentos e custos así como á incerteza do traslado das empresas máis problemáticas. En concreto: "Regasificadora do Noroeste, Sociedade Anónima [Reganosa], en dúas alegacións distintas, manifesta que se com- promete a estabilidade do horizonte investidor da súa empresa como promotor da implantación dunha planta de regasificación de gas natural en Punta Promontorio (Mugardos). Manifesta, ade- máis, que o traslado de actuais concesionarios non podería acordarse de modo forzoso senón voluntario, de maneira que o estudo parte de premisas incertas ao considerar impactos positivos os traslados de certas mercancías ás novas instalacións. Tam- bién sinala o incremento do custo que se producirá no trans- porte terrestre, expondo posibles razóns que determinarían a nulidade da resolución aprobatoria do proxecto". De forma moito máis clara, Forestal do Atlántico "Expón motivos que poderían redundar en graves prexuízos aos seus dereitos e intereses, indicando que Forestal do Atlántico non ha de estar incluído no suposto de traslado ás novas instalacións" (BOE 13-12- -2000: 43641). Pola súa banda, Endesa, a que sería teoricamente a principal usuaria do Porto Exterior na medida en que se expón como a alternativa ao peirao de carbón do interior da Ría así como á localización da planta regasificadora de GNL, expón: "Endesa Xeración, Sociedade Anónima, propón que as hipóteses utilizadas no estudo sobre dispersión de partín culas de carbón (seis parvas de 400 metros de longo, por 40 metros de ancho e 15 metros de altura) non supoña unha limitación sobre outras posibles configuracións do parque de maior interese para Endesa. De igual modo sinala que as medidas correctoras deseña- dás con relación ao tratamento do carbón non deben ser fixadas de antemán e que, no seu caso, debesen ser estudadas outras distintas e máis convenientes. Menciona as posibles limitacións que para o transporte de carbón podería supor o desenvolvemento dos accesos en zonas situadas en espazos naturais protexidos (Rede Natura 2000). Tamén expresa as posibles limitacións que na utilización do parque de carbón poida supor a alma- cenamiento de Gas Natural Licuado. Solicita que se estude a maniobrabilidad de buques de maior desprazamento e calado (granelero tipo Super cape de 206.000 toneladas), e que este estudo sexa apoiado polos prácticos do porto de Ferrol". Pola contra, o apoio ao proxecto de Porto Exterior é moi claro por parte da Asociación Cultural Fuco Buxán que insiste en que quede recollido de forma explícita o traslado dos tráficos e industrias insalubres e perigosos, en particular todos os que xera Forestal del Atlántico, así como o proxecto de Planta regasificadora de GNL, para o que indica a necesidade de incluír un estudo de accesos: "A Asociación Cultural Fuco Buxán valora positivamente as iniciativas para construír no litoral exterior da ría de Ferrol novas instalacións portuarias onde trasladar graneis sólidos, líquidos e outros materiais perigosos, sucios ou insalubres. Tamén expón o impacto positivo que para o conxunto da economía da rexión pode representar o proxecto de ampliación do porto. En canto ás instalacións de recepción de gas natural licuado, solicita que se especifiquen con detalle as instalacións da estación regasificadora e que se trasladen ao porto exterior as anteriores concesións do interior da ría, así como os tráficos de petróleo, carbón, cereais, productos químicos, colas, etc. En canto ás alternativas estuda- dás alega a inviabilidad de dúas delas, propondo que se complete o Estudo con outras dúas alternativas. Pregúntase polos clientes e subministradores do porto, así como polos accesos ao mesmo. Bota en falta un estudo de plans de urxencia".

As alegacións das confrarías de pescadores de Ferrol (Bernardo Bastida) e Barallobre móstranse moi contrarias ao proxecto de Porto exterior e aducen argumentos de impacto ecolóxico sobre os seus recursos pesqueiros: "A Confraría de Pescadores de Ferrol afirma que o proxecto suporía a morte definitiva do sector pesqueiro e marisqueiro, que a zona de proxecto é rica en percebes, pesca, moluscos e crustáceos, que a taxa de renovación de augas da ría veríase diminuída. Considera que non foron estudadas as actividades relacionadas con hidrocarburos, nin elaborados plans de seguridade para o caso de catástrofes. Advirte sobre o maior percorrido do transporte terrestre para acceder ao porto. Sinala a localización do proxecto nunha zona proposta para a Rede Natura 2000, así como a alteración paisaxística do espazo natural prote- gido de punta Coitelada e, especialmente, da praia de Chanteiro" (BOE 13-12-2000: 43642). A asociación ecoloxista ADEGA "Considera que falta de información fiable sobre fauna e flora da zona e advirte da localización do proxecto dentro da zona prol- posta para a súa inclusión na Rede Natura 2000 e situada nun espazo cualificado como chan non urbanizable e de protección espe- cial de parques e costas dentro do Plan Xeral de Ordenación Urbana de Ferrol. Tamén pon de manifesto que o estudo non contempla medidas de seguridade para o caso de emerxencias por derrame de hidrocarburos" (BOE 13-12-2000: 43642), polo que non parece en principio facer unha valoración positiva do proxecto. O interese da análise destas alegacións é que mostra as posicións dos distintos implicados ao comezo do conflito. Os intereses industriais parecen claramente contrarios a sitúación da planta de gas e das demais industrias e tráficos no Porto Exterior e alegan cuestións de investimentos e a autonomía empresarial fronte a posibles intereses políticos. As súas alegacións ampáranse na lei do mercado como norma suprema. Pero outros axentes teñen outras xustificacións para oporse ao Porto Exterior que non contemplan a cuestión da localización da planta regasificadora e céntranse no impacto ecolóxico en particular sobre a biodiversidade mariña e sobre a contorna de costa dunha zona natural protexida. Este é o caso de ADEGA e das confrarías de Barallobre e Ferrol. O caso da Plataforma de Defensa da Ría resulta ser moi ambiguo xa que parece asumir parte das alegacións empresariais e parte das alegacións ecolóxicas. A única alegación que de forma explícita valora positivamente a localización do Porto Exterior na súa función de externalización de actividades perigosas e insalubres fóra da ría é a Asociación Fuco Buxán. Vai ser esta asociación, xunto coa Asociación de Vecinos O Cruceiro de Mehá (Mugardos) e a outras asociacións de veciños da zona, as que darán orixe ao Comité Cidadán de Emerxencia (CCE) en xullo de 2001 en vista da actitude remisa da Plataforma a asumir a súa posición respecto da localización da regasificadora no Porto Exterior.[8]

Índice

• 1.- Presentación
  
  
• 2.- O contexto económico e político
  
  
• 3.- O movemento social nos seus inicios: da Plataforma de Defensa da Ría ao Comité Cidadán de Emerxencia
  
  
• 4.- O Comité Cidadán de Emerxencia
  
  
• 5.- Últimos desenvolvementos
  
  
• 6.- Conclusión: conflitos locais - fronteiras institucionais e suxeitos políticos
  
  
• Bibliogafía
  
  
• Sobre a autora: Susana Narotzky
  
  
• Susana Narotzky fala do Comité Cidadán de Emerxencia para a Ría de Ferrol: "sorpréndeme a capacidade de resistencia ao desalento" - Entrevista en Vieiros [19.06.2007]